Çocuklarda Kabızlık

Kabızlık durumu, dışkının sertleşmesi ve dışkılama sırasında zorlanma halini ifade eder. Dışkılama sıklığı kişiler arasında farklılık gösterebilir. Fakat çocukların normal koşullar altında günde iki defa ya da iki günde bir dışkılaması gerekir. Anne sütü ile beslenen bebekler çoğu zaman daha sık dışkılama eğilimi gösterirler. Kabızlık durumu, bebeklerde ve çocuklarda son derece yaygın şekilde karşımıza çıkan bir sağlık sorunudur. Beslenme alışkanlıkları veya kullanılan bazı ilaçlar çocuklarda kabızlığa neden olabilmektedir. Çocuklarda kabızlık tedavisinin ilk aşaması, kabızlığa yol açan nedeni tespit etmektir. Buna göre yaşam tarzı ve beslenme alışkanlıklarında yapılacak bazı değişiklikler tedavide fayda sağlar. Bunun yanı sıra çoğun tuvalet alışkanlıklarını yeniden düzenlemek ve doktorun reçete ettiği ilaçları kullanmak tedavide katkı sağlar.

Eğer çocukta kabızlık neticesinde oluşan anal fissürlerden dolayı rektal kanamalar meydana geliyorsa doktora başvurmak gerekir. Adana’da hastalarına hizmet veren Uzman Çocuk Doktoru Sena Kara Öncü, çocuklarda kabızlık nedenleri ve tedavisi hakkında bilgi verdi.

Çocuklarda Olağan Dışkılama Sıklığı Nasıldır?

Bir çocuğun dışkılama sıklığı günde iki veya iki günde bir olacak şekildeyse bu durum normal olarak kabul edilir. Okul öncesi çocuklarda eğer haftada üçten az dışkılama görülüyorsa veya okul çağı çocuklarda haftada iki defadan az dışkılama gözleniyorsa bu anormal bir durumu ifade eder. Bu gibi durumlarda kabızlık belirtilerinin oluşma riski yüksektir.

Çocuklarda Kabızlıkla Birlikte Görülen Problemler Nelerdir?

• Sert ve ağrılı dışkılama
• Dışkıda kan
• Anüs çevresinde çatlak veya yırtıklar
• Tuvalet ihtiyacını gizleme
• Dışkılama reddi
• Düzensiz beslenme davranışı
• Karın ağrısı

Tüm bu problemler kabızlığın neticesinde meydana gelebilir. Ancak kabızlığa neden olan faktörler de olabilir. Örnek vermek gerekirse anüste oluşan bir yırtık, dışkılama sırasında ağrı şikayetine yol açabilir. Bu gibi durumlarda çocuklar dışkısını tutma eğilimi gösterirler ve kabızlık durumu meydana gelebilir. Uzun süren ve tedavi edilemeyen kabızlık durumu çocukta bazı davranışsal değişikliklere neden olur.

Çocuklarda Kabızlığın Nedenleri Nelerdir?

En yaygın görülen kabızlık türü, çocukların ek gıda ile beslenmeye geçtiği sırada ortaya çıkar.  Bu dönemde besinlerin türü ve çocukların bireysel özellikleri belirleyici rol oynar. Basit kabızlık haricinde kullanılan ilaçlar bazı sağlık problemleri de kabızlığa neden olabilir. Bunlar:

Bebeklerde:

• Anne sütü döneminde annenin kabızlık şikayeti yaşaması
• Katı gıdalara geçerken mama konsantrasyonunun değiştirilmesi
• Anne sütünden inek sütüne geçerken inek sütünün fazla miktarda tüketilmesi
• Diş çıkarma ve emekleme süreçlerinde uygulanan hatalı beslenme
• Bebeklikte alınan demir takviyeleri

Çocuklarda

• Karbonhidrat ağırlıklı ve lif barındırmayan gıdalarla beslenmek
• Katı gıdalarla beslenmek
• Fast-food ve işlenmiş gıda tüketimi
• Okul sürecinde tuvalet ihtiyacını baskılama alışkanlığı
• Yetersiz tiroid hormonu
• Dışkılama sırasında ağrı hissetmesinden dolayı tuvalete gitmekten sakınma
• Makat darlığı ve benzeri anüs sorunları
• Doğuştan bağırsak genişliği
• Kullanılan ilaçlar ve yan etkileri
• Psikolojik problemler

Bu ve benzeri birçok faktör çocuklarda kabızlığa neden olabilir. Ancak kabızlığın altında yatan nedeni tespit etmek için uzman bir doktora başvurmak gerekir. Kabızlığın önemsenmediği durumlarda daha ciddi sağlık sorunları meydana gelebilir.

Çocuklarda Kabızlık Belirtileri Nelerdir?

Bebeklerde dışkılama sıklığı değişebilir. Dışkılama sırasında bebek zorlanıyor ve acı çekiyorsa bu durum kabızlığa işaret ediyor olabilir. Kabızlık sorunu yaşayan bebekler huysuz bir ruh haline bürünür. Karın ağrısı ve ağlama nöbetleri de kabızlığa bağlı olarak ortaya çıkabilir. Doktor bebeğin kabızlık şikayetlerini hafifletebilmek için beslenme alışkanlıklarına bazı değişiklikler önerebilir. Buna rağmen kabızlık devam ediyor ve çocuklar karın ağrısı, bulantı ve kusma gibi şikayetler gösteriyorsa uzman bir doktora başvurmak gerekir. Çocuklarda yaygın şekilde görülen kabızlık belirtileri şu şekildedir:   

• Tuvalet esnasında zorlanmak
• Sert dışkı
• Birkaç gün boyunca tuvalete gitmemek
• Şişkinlik
• Karın ağrısı
• İç çamaşırında dışkı sızıntılarına rastlamak
• Dışkının mesaneye baskı yapması
• İdrar yolu enfeksiyonlarının sıkça yaşanması
• İştah kaybı

Bu ve benzeri belirtiler çocuğun kabızlık şikayeti yaşadığına işaret ediyor olabilir.

Kabızlığın Geçmediği Hallerde Ne Yapmak Gerekir?

Eğer kabızlık sorunu iyileşme göstermediği gibi şiddetleniyor ve kullanılan ilaçlar etkili olamıyorsa çocuğun daha kapsamlı bir değerlendirmeye ihtiyacı vardır. Bu vakalarda bir Çocuk Gastroenterolojisi Uzmanına başvurmak gerekir. Çocuğun kabızlığının altında yatan nedenler araştırılır. Eğer ishal atakları, makattan kan gelmesi ve dışkılayamama gibi ciddi sorunlar söz konusu ise kolonoskopi, rektal manometri ve rektoskopi gibi ileri tetkiklere başvurulabilir.

Çocuklarda Kabızlık Tanısı

Kabızlığın başlangıç aşamasında çocuklarda dışkılama güçlüğü ve bu sırada hissedilen acı gibi belirtiler gözlenir. Bu belirtiler çocuk için son derece rahatsız edici olabilmektedir. Özellikle kabızlık yaşayan bebekler ağlama atakları geçirebilirler. Dışkı aralıkları uzamaya başlar ve dışkı kıvamında belirgin bir sertleşme meydana gelir. 

Tuvalet eğitimini tamamlamış ve kendi başına dışkılayan çocuklarda, seyrekleşen dışkılama aralığı fark edilemeyebilir. Çocuklarda karın ağrısı ve kusma gibi belirtiler kabızlık işareti olarak düşünülebilmektedir. Kabızlık şüphesi ve belirtileriyle doktora başvurulduktan sonra ilk olarak fiziksel bir muayene gerçekleştirilir. Doktor bu sırada çocuğun beslenme düzeni ve tuvalet alışkanlıkları hakkında bazı sorular yöneltir. Aynı zamanda çocuğun mevcut sağlık problemleri ve kullandığı ilaçlar da doktora bildirilmelidir. 

Fiziksel muayenede doktor çocuğun karnında herhangi bir hassasiyet veya şişlik olup olmadığına bakar. Ardından rektumda çatlak, tıkanma veya kanama gibi durumların varlığı sorgulanır. Gerekli görürse kabızlığa neden olan faktörü tespit etmek için ultrason veya laboratuvar tetkiklerine başvurabilir.

Çocuklarda Kabızlık Tedavisi

Uzun süreler boyunca devam eden ve yetersiz tedavi edilen kabızlık vakaları, anüsün çevresinde bazı çatlakların meydana gelmesine yo açar. Zaman içerisinde çocuğun anüs bölgesinde mor renkli damar genişlemelerine rastlanabilir. Eğer kabızlık doğru tedavi edilmezse ilerleyerek hemoroid hastalığına dönüşebilir.

Kabızlık rahatsızlığı uzun süreler devam ederse çocuğun dışkılama mekanizmasında ciddi bozukluklar ortaya çıkar. Çocuk dışkısını tutamamak gibi durumlar yaşayabilir. Bu yüzden ilk aşamada elde edilen olumlu sonuçlar tedaviyi bırakmanıza neden olmamalıdır. Kabızlığın tekrar etmemesi için doktorun önerilerini uygulamaya devam etmelisiniz.

Kabızlık tedavisinde, bazı besinlerin çocukların beslenme rutininden çıkartılması gerekebilir. Doktor tavsiyesi ve kontrolünde dışkı yumuşatıcı ilaçlar kullanılabilir. Eğer çocukta anal fissür meydana gelmişse çocuğun acı hissetmeden dışkılayabilmesi için bu durumun tedavi edilmesi gerekir.

Çocuğun dışkısını ertelemesi kabızlığa adım adım yaklaşması anlamına gelir. Çocuklar günün belli saatlerinde tuvalete gitme alışkanlığı kazanmalıdırlar. Tuvalet eğitimi sırasında çocuklara baskı yapılmamalı aksine cesaret aşılanmalıdır. Tuvalet eğitimi kesinlikle ceza ile ilişkilendirilmemelidir. Bunun insan vücudunun doğal bir işlevi olduğu çocuğa hissettirilmelidir.

Kabızlık çocuklarda bazı problemleri beraberinde getirebilir. Dışkı kaçırma ve hemoroid bu sorunlardan bazılarıdır. Doktorlar ileri seviye vakalarda cerrahi tedavi seçeneğini gündeme alabilirler.

Kabızlığa Karşı Evde Alınabilecek Önlemler Nelerdir?

Kabızlıkla mücadelede ilk olarak çocuğun beslenme alışkanlıklarına odaklanmak gerekir. Sıvı ve yumuşak gıdalarla beslenmek, tuvalet alışkanlığı kazandırmak ve doktorun vereceği ilaçları kullanmak kabızlıkla mücadelenize yardımcı olur. Çocuklarda kabızlık tedavisi uzun soluklu ve düzenli takip gerektiren bir süreçtir. Bu yüzden sabırlı ve istikrarlı olmak gerekir. Eğer çocuğunuzda makat darlığı veya anal bölgede çatlaklar oluşursa bu durumu ciddiye almalı ve doktora başvurmalısınız.

Kabızlığın altında yatan nedenin en doğru şekilde tespit edilebilmesi için bir çocuk gastroenteroloji uzmanı ile görüşülmelidir. Bunun yanı sıra doktorun tavsiyeleriyle kabızlığa neden olabilecek gıdaların çocuğun beslenme rutininden çıkartılması da fayda sağlar.

Tuvalet eğitimi sırasında çocuğun endişe ve kaygı yaşamaması için onunla açık iletişim kurmak önemlidir. Bu kritik süreçte bir pedagog ya da çocuk psikoloğu ile görüşmekte fayda vardır.

Kabızlık Nedeniyle Oluşan Diğer Sorunların Tedavisi

Anal fissürlerin tedavisinde ılık oturma banyosu veya ağrı kesici kremlerden faydalanılmaktadır. Bu uygulamalar hem iyileşme sürecini hızlandırır hem de çocuğun rahatlamasını sağlar. Eğer makat sarkması söz konusu ise doktor rektumu doğal konumuna geri getirir. Bu zorlu süreçte çocuğu suçlamak veya ceza vermek fayda sağlamaz. Aksine ailenin destekleyici ve pozitif iletişim kurması gerekir. Yine kabızlık şikayeti yaşayan çocuklar bolca su tüketmeli, lifli gıdalarla beslenmeli, taze meyve ve sebzelere beslenme rutininde yer verilmelidir.

Kabızlık Yaşayan Çocuklar Neler Yapmalı?

• Günlük fiziksel aktivite düzeyini arttırarak bağırsak sağlığına yardımcı olmalı
• Tuvalet ihtiyacı ertelenmemeli ve bağırsaklar tam olarak boşaltılmalıdır.
• Gün içerisinde bol miktarda su içilmeli
• Sebze ve meyve ile beslenilmeli
• Ekmek tüketimi kısıtlanmalı ve esmer ekmek tercih edilmeli
• Lifli gıdalarla beslenilmeli
• Hazır, paketli ve işlenmiş gıdalardan, fast food yiyeceklerinden olabildiğince uzak durulmalıdır.