Çocuklarda Besin Alerjisi

Çocuklarda besin alerjileri beslenme rutininde bulunan bazı gıda maddelerine karşı vücudun bağışıklık sisteminin aşırı tepki vermesi ile ortaya çıkan ve bazı komplikasyonlara neden olan bunun yanı sıra hastanın yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyen önemli bir sağlık sorunudur. Bağışıklık sistemi, maruz kalınan alerjen gıdaya karşı şiddetli reaksiyon gösterir. Bu da bazı semptomlara yol açar. Bu semptomlar hafif seyredebileceği gibi yaşamsal tehdit düzeyinde sorunlar da meydana getirebilmektedir. Adana’da hastalarına hizmet veren Uzman Çocuk Doktoru Sena Kara Öncü çocuklarda görülen besin alerjileri hakkında bilinmesi gerekenleri anlattı.

Çocuklarda Besin Alerjisi Nedir?

Bağışıklık sistemi normal koşullar altında vücut için zararsız olan bir besin maddesini bir tehdit olarak algılar ve şiddetli bir reaksiyon gösterir. Bu durum besin alerjisi olarak tanımlanır. Çocukluk döneminde meydana gelen besin alerjileri bazen gelişim çağında kendiliğinden kaybolur. Kimi zaman ise yetişkinlik döneminde de varlığını sürdürebilir. Besin alerjisinden şüphelenilen çocukların zaman kaybetmeksizin uzman bir doktor tarafından muayene edilmesi gerekir. Besin alerjileri teşhis edilip koruyucu tedaviler uygulanmadığı taktirde çocukta kusma, mide bulantısı ve nefes darlığı gibi şikayetlere yol açabilir. Bunun yanı sıra ciltte kaşıntı ve döküntüler de besin alerjileri sonucunda oluşabilir. Şiddetli reaksiyonlarda ise yaşamsal risk söz konusu olabilir.

Besin alerjileri, bebek henüz anne karnındayken bile başlayabilir. Alerjik reaksiyonla ilgili bulguların meydana gelmesi için hastanın alerjen maddeye maruz kalması ve duyarlı hale gelmesi gerekir.

Çocuklarda Besin Alerjisinin Belirtileri Nelerdir?

Besin alerjileri, alerjen besinin tüketilmesi ile ortaya çıkabilir. Ancak kimi zaman dokunma ve koklama da alerjik reaksiyonların gelişmesi için yeterli olabilmektedir. Ağır düzeydeki vakalarda kişi alerjen besini yemese bile besinin yenildiği ortamda bulunmak bile ciddi alerjik reaksiyonlarla karşılaşabilir.

Hangi Besinler Alerjiye Neden Olur?

Her çeşit besin potansiyel olarak alerjiye neden olabilir. Fakat bazı gıdalar, diğerlerine kıyasla daha yaygın alerjiye neden olur. Bunlar arasında buğday, balık, deniz mahsulleri, kivi, süt ve süt ürünleri, yumurta, yer fıstığı v.s bulunmaktadır. Hatta kakao ve çikolata gibi maddeler de ciltte kızarıklık, kaşıntı, sindirim sorunları, migren ve burun akıntısı gibi belirtilere yol açabilmektedir. Vücutta çok sayıda sistemi etkisi altına alan bu alerjilerin yol açtığı semptomlar da şu şekildedir:

• Yutkunma güçlüğü
• Hırıltılı solunum ve nefes darlığı gibi solunum problemleri
• Bilinç kaybı
• Hızlı ve zayıf kalp atışı
• Ciltte solukluk
• Sersemlik hali
• Boğaz, yüz ve dudaklarda şişme
• Konuşma güçlüğü
• Ses kısıklığı
• Baş dönmesi
• Kan basıncı düşüklüğü
• Kaşıntı
• Mide bulantısı ve kusma
• Kızarıklık
• Ciltte kabarma v.s

Çocuklarda Besin Alerjisi Tanısı

İlk olarak uzman bir doktor, çocuğu kapsamlı bir fiziksel muayeneden geçirir. Sonrasında ise doktorun gerekli gördüğü testler uygulanır. Çocuğun bir hafta süresince tükettiği tüm gıda maddeleri takip altında tutulur ve doktor bu konuda bilgilendirilir. Besin alerjilerinin tanısında uygulanan testleri sıralamamız gerekirse:

Deri Prick Testi

Deri prick testi çocukların bir takım alerjen maddelere ya da tetikleyicilere karşı yaıt olarak ürettiği IgE antikorlarının ölçülmesini sağlar. Farklı alerjenler barındıran az miktarda solüsyonlar çocuğun cildinin yüzeyine ya da cildin alt katmanına uygulanır. Çocuk verilen çözeltiye karşı herhangi bir alerjik reaksiyon gösterirse bölgede küçük bir alan kızarır. Fakat cildin deri prick testine reaksiyon göstermesi her zaman bu reaksiyona yol açan alerjen maddelere karşı alerjisi olduğu anlamına gelmeyebilir.

Kan Testleri

Alerjilere karşı uygulanan kan testleri, kandaki IgE antikorlarının düzeyini ölçer. Sıkça kullanılan başka bir kan testi ise Radyoallergosorbent testi ya da RAST olarak da isimlendirilir. Deri testleri uygulanamayan hastalarda tanı konulabilmesi için kan testlerinden faydalanılır. Deri Prick testinde olduğu gibi kan testinin pozitif çıkması da çocuğun alerjen madde karşısında alerjisi olmadığı anlamına gelmez. Bunun haricinde ELISA yöntemi de alerji tanısında kullanılan testlerden biridir.

Besin Provokasyon Testleri

Besin provokasyon testleri mutlaka bir alerji tarafından uygulanmalıdır. Bu test kapsamında çocuğa ağız ya da soluma yolları kullanılarak az miktarda, potansiyel alerjen maddeler sunulur. Sonrasında çocuğun vücudunun verdiği tepkiler gözlenir.

Çocuklarda Besin Alerjisinin Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Çocuklardaki alerjik hastalıkların tedavisinde temel yaklaşım, reaksiyona neden olan alerjen maddenin tespit edilmesi ve sonrasında bu alerjenden korunmasını sağlamaktır. Eliminasyon diyeti olarak da isimlendirilen bu yöntem, alerjik reaksiyona yol açan besin, çocuğun beslenme rutininden çıkartılır. Ancak bu besinin içeriğinde bulunan herhangi bir bileşen de tüketilmez.

Örnek vermemiz gerekirse inek sütüne alerjisi bulunan bir çocuk içerisinde süt ürünlerinin bulunduğu herhangi bir gıda tüketmemelidir. Tedavi edilmesi mümkün olmayan besin alerjileri yaşamsal risk oluşturabilir. Özellikle günümüzde artış gösteren fıstık alerjisi vakalarında anafilaksiye bağlı ölümler azımsanmayacak boyutlarda. Çocukluk çağında meydana gelen besin alerjilerinde söz konusu besinden uzak durulunca bir süre sonra besine karşı tolerans gelişebilir. Hatta zaman içerisinde nesin alerjisi ortadan kalkabilir.

Örneğin çocuklarda sıkça karşımıza çıkan inek sütü alerjisi, yetişkinlik döneminde kendiliğinden iyileşme gösterebilir. Fakat ceviz, fındık, fıstık, balık ve deniz mahsullerinden kaynaklanan alerjiler genellikle yaşam boyu varlığını sürdürmektedir.

Besin Alerjisi Tedavisinde Antihistaminik Kullanımı

Daha şiddetli ve ciddi durumlarda antihistaminik kullanımı, faydadan ziyade bazı zararlara yol açabilmektedir. Bunun nedeni antihistaminik kullanımının anafilaktik şok belirtilerinin gizlenmesi ve tedavinin gecikmesine yol açmasıdır.

Besin Alerjisi Tedavisinde İmmünoterapi

Besin alerjilerinde kullanılan etkili yöntemlerden biri de immünoterapi olarak öne çıkar. Anti IgE antikorları enjekte edilerek gerçekleştirilen bu yöntemle bdüzenli enjeksiyonlar alerjen besine karşı hastanın duyarlılığını azaltır. Bağırsak florasında doğal olarak bulunan bakteriler alerjen besinin vücutta yarattığı inflamasyonu azaltır. Bu nedenle alerjiye yatkın kişiler, probiyotik kullanarak destekleyici bir tedavi yöntemi uygulamış olurlar.

Besin Alerjileri Zamanla Geçer Mi?

Çocukluk döneminde gelişen alerjilerin önemli bir bölümü herhangi bir tedavi uygulanmasa bile kendiliğinden iyileşme gösterebilir. Yumurta alerjilerinin dörtte üçü okul çağına gelindiğinde ortadan kalkmış olur. İnek sütü alerjileri ise beş yaş itibariyle büyük oranda iyileşme gösterir.

Alerjiyi Tetikleyen Yiyeceklerden Nasıl Kaçınabiliriz?

Besin alerjilerinde, alerjik reaksiyona sebep olan besin muhakkak beslenme rutininden çıkarılmalıdır. Fakat çoğu zaman alerjen besini tüketmemek alerjiyi önlemek için yeterli olmaz. Tedavide çapraz reaksiyon göstermesi muhtemel diğer besinler de diyetten çıkartılmalıdır. Çapraz reaksiyon bir besin maddesine karşı alerji söz konusuyken başka bir besin maddesinin de esas alerjene moleküler bakımdan benzerlik göstermesinden kaynaklanır. Bu gibi durumlarda benzeyen besinler de alerjik reaksiyona neden olur.

Bu durumu bir örnekle açıklamamız gerekirse yumurta alerjisi ve tavuk eti alerjisi çapraz reaksiyona sebep olabilir. Bu yüzden yumurta alerjisi olan biri yumurta tüketmese bile tavuk eti yediğinde benzer bir reaksiyon gösterebilir.

Doğru zamanda doğru şekilde tedavi edilmeyen besin alerjileri ölümle sonuçlanabilecek ciddi reaksiyonlara neden olabilir. Eğer çocuğunuzda bir besin maddesini tükettikten sonra alerji belirtileri gözlemliyorsanız zaman kaybetmeden bir sağlık kuruluşuna başvurmalı ve tedavi uygulamalarını başlatmalısınız. Uzman bir doktor tarafından yürütülen alerji yönetimi, reaksiyonun tekrarlamasını engelleyebilir.

Çocuğumda Gıda Alerjisini Önlemek İçin Neler Yapabilirim?

• İlk olarak doktorunuz söylemediği sürece çocuğunuzu herhangi bir gıdadan uzak tutmanıza gerek yoktur. Bebeğiniz bir yaşına gelene kadar yalnızca mama ve anne sütü ile beslenmelidir. Çocuk bir yaşına gelene kadar tam yağlı sütlerle tanışmamalıdır.
• Bebeğinize erkenden yumurta vermek yumurta alerjisinin gelişmesine engel olabilir. Ancak bu durum sadece yumurta alerjileri için geçerlidir. Diğer alerjen besinleri çocuğa erkenden vermek alerji gelişmesini önlemez.
• Hemen her besin türü alerji yapabilme potansiyeline sahiptir. Bu yüzden eğer çocuğunuz sık sık rahatsızlanıyor, ishal, hırıltılı solunum, kabızlık veya reflü gibi semptomlar gösteriyorsa besin alerjisinin olup olmadığını anlamak için bir uzmana başvurmalısınız.
• Çocuğunuza kendi başınıza gıda alerjisi tanısı koymamalısınız. Bu noktada uzman görüşü almanız gerekir.
• Yine çocuk doktorunuza alerjen besin haricinde, onların yerine neler tüketebileceğinizi de danışabilirsiniz. Hatta bu konuda bir beslenme uzmanından fikir alabilirsiniz.
• Özellikle çocuğunuzun tüketeceği hazır bir gıda satın alıyorsanız muhakkak etiketini okumalısınız.