Çocuklarda Astım

Çocuklarda astım hastalığı, hava yollarının tetikleyiciler karşısında hassas hale gelmesinin neticesinde oluşan, hırıltılı solunum, öksürük atakları ve nefes darlığı gibi şikayetlere yol açan kronik bir akciğer rahatsızlığıdır. Astım semptomları havayollarının aşırı hassas hale gelmesi ve geçici olarak solunum yolunun daralmasına bağlı olarak meydana gelir. Çocukluk döneminde meydana gelen astım vakalarında polenlere maruz kalmak, solunum yolu enfeksiyonları veya soğuk algınlığı gibi durumlar etkili olabilmektedir. Tüm etkenler neticesinde solunum yolu iltihaplanır. Astım hastalığı için risk faktörleri arasında besin alerjisi, doğum ağırlığının düşük olması, sigara dumanına maruz kalmak, aile bireylerinde astım öyküsü bulunması gibi unsurlar bulunur. Tetikleyici etkenler ise hava kirliliği, soğuk hava, sigara dumanı, viral enfeksiyonlar, aeroalerjenler ve üst solunum yolu enfeksiyonlarıdır. Adana’da hastalarına hizmet veren Uzman Çocuk Doktoru Sena Kara Öncü çocuklarda astım hastalığının tanımı, nedenleri, belirtileri, tanı ve tedavi yöntemleri hakkında bilgi verdi. 

Çocukluk Çağı Astımı Nedir?

Çocukluk döneminde meydana gelen astım vakaları çocuğun günlük aktivitelerini, okuldaki başarısını hatta uyku kalitesini olumsuz yönde etkileyecek semptomlara neden olabilmektedir. Bazı durumlarda astım atakları acil tedaviyi gerektirecek kadar şiddetli düzeyde gelişebilir. Çocukluk dönemi astım vakaları eğer zamanında ve doğru şekilde tedavi edilmezse semptomlar giderek şiddetlenir ve yetişkinlik dönemine kadar varlığını sürdürebilir. Her çocukta farklı şekilde seyredebilen astım semptomlarını tanımak büyük önem taşır. Bazı çocuklar çok hafif semptomlarla hastalığı sürdürürken bazı çocuklarda hiç semptoma rastlanmayabilir.

Şiddetli öksürük, hırıltılı solunum, ıslık sesi, fiziksel etkinlik sırasında nefes alıp vermede zorluk, göğüs sıkışması ve nefes darlığı çocukluk çağı astımı belirtileri olarak öne çıkabilir. Tüm bunların yanı sıra solunum yolu enfeksiyonlarının ardından meydana gelen geç iyileşme, yorgunluk, uyku bozuklukları veya bronşit de astım ile ilişkili değerlendirilebilir. Astım hastalığının nedeni henüz tıp dünyası tarafından kesin olarak tespit edilebilmiş olmasa da çevresel etkenlerin ve genetik aktarımın astım gelişiminde rol oynadığı düşünülmektedir.  Astım hastalığı duruma göre alerjik duruma göre nonalerjik bir rahatsızlık olabilir. Buna karşın her koşulda astım hastalığı, immünolojik bir hastalık olarak nitelendirilir.

Çocuklarda Astım Tanısı

Çocuklarda astım tanısı konulurken belirtilerin değerlendirilmesi gerekir. Çocuğun gösterdiği astım semptomları, doktor muayenesine gidene kadar sürede ortadan kaybolmuş olabilir. Bu gibi durumlarda doktor, çocuğa doğru teşhis koyabilmek için kapsamlı ve doğru şekilde tıbbi öyküsünü dinler. Tıbbi öykü ve semptomlarla ilgili sorular sorarak tanı koyabilir. Semptomların hangi dönemde ve nasıl bir sıklıkla meydana geldiği, detaylı şekilde değerlendirilir. Tıbbi öykünün yanı sıra doktorun gerçekleştireceği kapsamlı bir fiziksel muayene de astım tanısında büyük önem taşır. Çocuğun kalp ve akciğerlerinin dinlenmesinin ardından burun ve gözler de alerji belirtileri için muayene edilir. Çocuklarda astım şüphesinin diğer hastalıklardan ayrıştırılması için göğüs röntgeni teknolojisinden de yararlanılır. Röntgen filmi çocuğun kemikleri, organları ve dokularının net bir şekilde değerlendirilebilmesini sağlar. Çoğunlukla altı yaş ve üzeri çocuklarda solunum fonksiyon testine de başvurulabilir. Bu test ciğerlerdeki hava miktarını ve ciğerlerin hava kapasitesini ölçmemizi sağlar. 

Bu yöntem, çocuktaki astım olgusunun ne kadar şiddetli olduğunun tespit edilmesinde ve tedavi planlamasının yapılmasında büyük fayda sağlar. Alerji için kan testleri, cilt tetkikleri gibi yöntemlere de başvurulabilir. Alerji testleri bilhassa astımın tetikleyicilerinin saptanması açısından faydalıdır. Ancak astım için tanısal bir değeri yoktur.

Çocuklarda Astım Belirtileri Nelerdir? Çocuğun Astım Olduğu Nasıl Anlaşılır?

Viral enfeksiyon sonucunda kötüleşme gösteren ve özellikle de geceleri uyku esnasında ortaya çıkan şiddetli öksürük, hırıltılı / hışıltılı solunum, göğüs sıkışması, nefes darlığı veya yanma hissi astım belirtileri arasında öne çıkar. Çocukluk çağı astımına işaret eden belirtileri sıralamamız gerekirse:     

• Nefes darlığı
• Şiddetli öksürük
• Soğuk algınlığı veya grip varlığında daha da şiddetli hale gelen öksürük nöbetleri
• Hırıltı
• Oyun oynamayı veya fiziksel aktiviteleri zorlaştıran solunum güçlüğü
• Halsizlik hissi

Unutmamak gerekir ki astım belirtileri her çocuk için farklı şekilde seyredebilir. Kimi zaman hafif, kimi zaman şiddetli semptomlarla ilerlerken bazı durumlarda ise herhangi bir belirtiye rastlanmayabilir. Bazen ise nefes darlığı ya da inatçı öksürük gibi tek ve belirgin bir semptom yaşanabilir.

Çocuklarda Astım Hastalığında Ne Zaman Doktora Başvurmak Gerekir?

Çocuklarda rastladığımız semptomların kaynağında astım hastalığının yatıp yatmadığını anlamak zor olabilir. Bu yüzden belirtilerin uzun süreler boyunca takip edilmesi ve yaşanan semptomların astımla ilişkili olup olmadığının sorgulanması gerekir. Astım şüphesi ile doktor muayenesine gitmek hem hastalığın erken tanı almasını sağlar, hem semptomların iyileştirilmesi için müdahale etmeyi mümkün kılar hem de astım riskini mümkün olan en az seviyeye çekmemize yardımcı olur. Sıkça tekrarlayan şiddetli pnömoni (Zatürre) ve bronşit atakları, hızlı soluma, öksürük atakları, stresten kaynaklanan duygusal reaksiyonların tetiklediği öksürük ve hırıltılar doktor muayenesini gerektirmektedir. Astım tanısı konulmasından sonra semptomları yönetmek ve hastalığı tedavi etmek için planlama yapılır.

Çocuklarda Astım Hastalığında Ne Zaman Acil Tedaviye Başvurmak Gerekir?

Şiddetli şekilde seyreden astım ataklarının acilen tedavi edilmesi gerekir. Bu yüzden acil durumlara işaret edecek durumlar için ailenin bilinçli ve tetikte olması gerekir. Şiddetli astım vakalarında çocukların göğüs yanları içe doğru çekilir, terleme, nefes alma güçlüğü, göğüs ağrısı ve kalp atışında hızlanma meydana gelir. Bunların yanı sıra şu durumlar da acil tedavi gerektirebilecek faktörler arasındadır:

• Nefes darlığından kaynaklı olarak konuşma sırasında duraksama ve nefesi toparlama ihtiyacı
• Nefes alırken karın kaslarının kullanılması ve bu sırada burun deliklerinin genişleme göstermesi
• Nefes almak için çaba harcandığı için karnın kaburgaların altına doğru çekilmesi

Astım tanısı konulmamış çocuklarda nefes alma güçlüğü gözleniyorsa zaman kaybetmeksizin acil tedaviye başvurulmalıdır. Astım atakları hastalar arasında farklılık gösterse de hırıltı ve öksürükle başlayan nefes darlığı, solunumun durmasına kadar uzanan şiddetli sonuçlar doğurabilir.

Çocuklarda Astıma Bağlı Gelişebilecek Komplikasyonlar Nelerdir?

Astım uzun vadede bazı ciddi komplikasyonları beraberinde getirebilir. Bunlardan söz etmemiz gerekirse:

• Acil müdahale ve hastane yatışı gerektirecek şiddette astım alevlenmeleri
• Okul günlerini kaçırmak ve derslerin gerisinde kalmak
• Akciğerlerin fonksiyonunda ve kapasitesinde kalıcı düşüşler
• Uyku sorunları ve buna bağlı olarak gelişen yorgunluk, halsizlik hissi
• Spor ve oyun gibi gündelik aktivitelerin kısıtlanmasına neden olan semptomlar

Çocuklarda Astım Tedavisi

Çocuğun tıbbi öyküsü ve astımın hangi düzeyde olduğu dikkate alınarak, doktor tarafından hastaya en uygun tedavi planı oluşturulur ve uygulanır. Astım tedavisinde ilaçların ne zaman ve hangi periyotta kullanılacağı, astım ataklarına karşı nasıl müdahale edileceği ve hangi hallerde hastaneye başvurulacağı belirlenir, aileye anlatılır. Çocuğun ailesi, öğretmenleri ve hatta arkadaşları astım hastalığına ve tedavisine karşı bilinçlendirilmelidir. Bu önlemlerle astım krizlerine karşı anında müdahale edilebilir.

Astım tedavisinin planlaması, uygulanması ve takibinin yanı sıra çocuğun astımını tetikleyen unsurların tespit edilmesi ve bunlardan kaçınması da tedavinin ana unsurları arasındadır. Astım ilaçları, hastalığın yol açtığı semptomları hızlı şekilde giderebilir. Daralan hava yolları ve bronşlar genişletilir ve hızlı bir rahatlama sağlanır. Hırıltı, öksürük ve nefes darlığı gibi atakları bastırmak için kullanırlar. Birinci basamak ilaç uygulamaları ile kontrol altına alınamayan semptomlar söz konusu ise doktor daha farklı tedavi seçeneklerini değerlendirir. İmmünoterapi uygulamalarında alerjisi olan çocuklar ve spesifik bazı alerjen maddelere karşı reaksiyon gösteren çocukları iyileştirmek amaçlanır.

Çocuklarda Astım Hastalığı Geçer Mi?

Astım hastalığının kesin bir tedavisi mevcut değildir. Astım tedavisinde amaç, astımı olan çocuğun semptomlarını kontrol altına almayı ve sorunsuz bir yaşam sürdürmesini sağlamayı amaçlar. Astımı olan bir çocuk hava yolları hassasiyetiyle ömür boyu yaşamak durumundadır. Ancak çocukların yarıya yakınında ergenlik dönemi ile birlikte astım belirtilerinde bariz bir gerileme meydana gelir. Bu durumlarda astım tümüyle ortadan kalkmış gibi görünse bile genellikle yetişkinlik döneminde belli koşullarda yeniden semptomlar görülebilir.

Astım Hastası Olan Çocuklara Ne İyi Gelir?

Astım hastası çocuklarda astım semptomlarını kontrolü ve yönetilmesi için şu önlemleri alabilirsiniz:

• Çocuğun astım ataklarını tetikleyen unsurlardan olabildiğince uzak durması
• Tetikleyici unsurların tespit edilmesi
• Doktorun verdiği ilaçların doğru ve titiz şekilde kullanılması
• Astım semptomlarının ve ataklarının başladığını anlayabilmek için yakından takip etmek
• Hastalıkla baş etmekte zorlanan çocukların psikolojik destek almasını teşvik etmek

Siz de çocuğunuzda astım hastalığı ile ilişkilendirilebilecek bazı belirtiler gözlemliyorsanız geç kalmadan uzman bir doktora başvurmalısınız.