Çocuklarda Göz Taraması

Sağlıklı çocuk kontrolleri sırasında, çocuk doktorları genel bir göz değerlendirmesi yapabilir. Ancak dışarıdan fark edilmesi zor olan bazı görme problemleri (hipermetropi, astigmatizma, göz tembelliği gibi) sadece uzman göz doktorları tarafından tespit edilebilir. Bu nedenle, herhangi bir şikayet olmasa bile çocuğunuzun rutin göz muayenesine götürülmesi büyük önem taşır.

Bebeklerde Göz Muayenesinin Önemi

Erken dönemde tespit edilen görme sorunları, kalıcı göz tembelliğini önlemede kritik rol oynar. Gözün görme fonksiyonu, bebek dünyaya geldikten sonra gelişmeye başlar ve yaklaşık ilk dört yıl içinde tamamlanır. Bu kritik sürece “plastisite dönemi” adı verilir; çünkü hem göz yapısı hem de beynin görsel bilgileri işleme kapasitesi bu zaman diliminde hızla olgunlaşır. Bu süreçte ortaya çıkabilecek göz kayması, ışığın düzgün kırılmaması ya da gözde saydamlığın bozulması gibi durumlar, görsel gelişimin sağlıklı ilerlemesini sekteye uğratabilir.

Zamanında yapılan bir göz kontrolüyle bu risklerin önüne geçilebilir. İlk muayenenin bir yaş dolmadan gerçekleştirilmesi tavsiye edilir. Sonraki kontroller ise 4-10 yaş arasındaki dönemde, göz tembelliğini tespit edip tedavi etmek amacıyla planlanmalıdır.

İlk Göz Muayenesi Ne Zaman Yapılmalı?

Bebeklerin göz kontrolleri için en uygun zaman aralığı, doğumdan sonraki altıncı aydan itibaren başlayarak dokuzuncu aya kadar olan dönemdir. Bu süreçte yapılacak bir göz değerlendirmesi, olası sorunların erken fark edilmesi açısından oldukça önemlidir. Çünkü bu dönemde bebekler daha uyumlu olur ve yabancılara karşı daha az tepki verir. Bazı uzmanlar ilk göz muayenesinin 12-24 ay arasında yapılmasını önerse de pek çok gelişmiş ülkede bu süre 6 ila 36 ay arasında değişmektedir.

Bebeklerde Göz Kontrolü Nasıl Gerçekleşir?

Bu muayenelerin önemli bir kısmını, bebeğin geçmişine dair bilgiler ve ebeveyn gözlemleri oluşturur. Göz muayenesi sırasında, bebeğin erken doğup doğmadığı, gözlerde olağandışı herhangi bir durumun olup olmadığı ile göz kapaklarında sarkma, aşırı yaşarma veya gözlerin hizasında kayma gibi belirtiler değerlendirilir. Ayrıca emzirme sırasında göz teması kurup kurmadığı, uzaktan insanları fark edip etmediği gibi detaylar da değerlendirilir.

Rutin kontrolde uygulanan foto-tarama (photoscreening) testi, göz bebeklerindeki ışık yansımalarını analiz ederek şaşılık, retina sorunları ve katarakt gibi ciddi durumların erken fark edilmesini sağlar. Göz kapakları ve göz kürelerinin görünümü, ışığa tepki, simetri gibi birçok faktör gözlemlenir. Muayenenin ilerleyen aşamasında, damla kullanılarak göz bebeği büyütülür ve ardından retina bölgesi detaylı bir şekilde kontrol edilir.

Bebeklerde Görme Nasıl Değerlendirilir?

0-1 yaş arası bebeklerde görme; objelere bakabilme ve onları takip edebilme yetisiyle anlaşılır. Görme seviyesinin ölçümü bu yaş grubunda oldukça sınırlıdır. Gerekli görüldüğünde, nadiren de olsa anestezi altında yapılan VEP testiyle beyin tepkileri incelenebilir. Ancak bu tür testler genellikle özel durumlar için tercih edilir. Başlangıç muayenesinde doğrudan görme keskinliği ölçülmez, fakat görsel gelişimi engelleyebilecek potansiyel risk faktörleri ayrıntılı olarak ele alınır.

Çocuklarda Göz Problemlerinin Belirtileri Nelerdir?

Çocuklarda göz rahatsızlıkları her bireyde farklı semptomlarla kendini gösterebilir. Bu belirtiler kimi zaman oldukça belirgin olabilirken, bazı durumlarda ise ancak dikkatli bir gözlemle fark edilebilir. Göz sağlığında oluşabilecek sorunların erken dönemde teşhis edilmesi, çocuğun görsel gelişimini korumak açısından büyük önem taşır. Aşağıdaki işaretler, çocuklarda gözle ilgili bir sorunun varlığına işaret edebilir:

• Görüntülerin net seçilememesi veya bulanıklık hissi
• Nesneleri çift görme durumu
• Gözlerin paralel hizalanmaması ya da kayma
• Gözlerden birinin normal hizasından saparak içe ya da dışa yönelmesi
• Göz çevresinde kızarıklık ve iritasyon
• Göz çevresi ya da kapaklarda anormal şişliklerin ortaya çıkması
• Parlak ışıklara karşı aşırı hassasiyet gösterme
• Gözlerde gerginlik hissi veya belirgin kabarıklık
• Net görmek için gözleri sık sık kısmak
• Gözleri sürekli ovalama ya da kaşıma davranışı
• Okuma esnasında kelimeleri seçmekte zorlanma
• Daha net görebilmek için başı yana ya da öne eğme
• Göz yapısının normalden büyük görünmesi
• Üst göz kapaklarının sarkması ya da gözlerin tamamen açılamaması

Çocuklarda Göz Bozukluklarının Nedenleri Nelerdir?

Çocuklarda gözle ilgili sorunlar, çeşitli iç ve dış etkenlerin bir araya gelmesiyle ortaya çıkabilir. Bu faktörlerin başlıcaları şunlardır:

• Aileden gelen genetik yatkınlık
• Beyin ile göz arasındaki bağlantının kurulmasında meydana gelen aksamalar
• Zamanından önce doğum (prematürite)
• Uzun süre ekran başında kalma alışkanlığı
• Göz bölgesine alınan darbeler ya da enfeksiyonlar
• Yetersiz ya da uygun olmayan aydınlatma koşulları

Bebeklerde Göz Kontrolü Neden Gereklidir?

Bebeklik dönemi, görsel sistemin hızla geliştiği bir zaman dilimidir. Bu nedenle göz kontrolleri, hem göz yapısındaki doğuştan gelen bozuklukları tespit etmek hem de olası gelişimsel sorunları önceden fark edebilmek açısından büyük önem taşır. Yenidoğan bebeklerin göz yapıları, doğdukları andan itibaren kontrol edilerek kalıtsal ya da yapısal bozukluklara karşı önlem alınabilir. Bu sayede katarakt, retinoblastom gibi ciddi göz rahatsızlıklarıyla birlikte göz tembelliği veya kırma kusurları da erken fark edilerek tedaviye başlanabilir.

Çocuklarda Sık Görülen Göz Rahatsızlıkları

Şaşılık

Şaşılık, gözlerin aynı noktaya birlikte odaklanamaması durumudur. Çocukluk çağında sıklıkla karşılaşılan bu durum zamanında müdahale edilmezse kalıcı görme sorunlarına neden olabilir. Gözlerden biri ya da her ikisi, farklı yönlere kayabilir; bu da hem estetik hem işlevsel problemler oluşturabilir.

Göz Tembelliği (Ambliyopi)

Bir gözün diğerine göre daha az görme fonksiyonuna sahip olması durumudur. Genellikle şaşılık, göz kapağı düşüklüğü veya kırma kusurları nedeniyle gelişir. Erken yaşlarda fark edilip tedavi edilmezse, kalıcı görme kaybı riski taşır.

Göz Kuruluğu

Göz yüzeyinin yeterince nemli kalamaması sonucu ortaya çıkan bu durum, genellikle kapalı ortamlarda uzun süre bulunmak, ekrana çok fazla bakmak ya da kuru iklimde yaşamak gibi nedenlerle gelişir. Gözlerde oluşan rahatsızlıklar; sızı, tahriş hissi, kaşınma ve görüşte netlik kaybı gibi şikayetlerle ortaya çıkabilir.

Göz Enfeksiyonları

Çocuklar oyun sırasında ellerini sık sık gözlerine götürdükleri için mikroplara açık hale gelirler. Gözde iltihaplanma oluşturan konjonktivit, kızarma, aşırı gözyaşı akması ve kaşıntı gibi belirtilerle kendini gösterebilir. Tedavi edilmediği takdirde enfeksiyon yayılabilir.

Göz Yaralanmaları

Oyun sırasında yaşanan kazalar, çarpma ya da darbe gibi fiziksel etkiler sonucu göz travmaları oluşabilir. Bu tarz göz travmaları, görme fonksiyonunda kalıcı hasarlara neden olabileceği için derhal tedavi edilmelidir.

Alerjik Göz Tepkileri

Polen, toz, hayvan tüyü gibi alerjenlerle temas sonucunda gözlerde kaşıntı, sulanma ve kızarıklık gelişebilir. Alerji kaynaklı göz problemleri, hem günlük yaşam kalitesini düşürür hem de tedavi edilmediğinde kronikleşebilir.

Çocuklarda En Sık Görülen Kırma Kusurları

Hipermetropi (Yakını Net Görememe)

Hipermetrop olan çocuklar, yakındaki nesnelere odaklanmakta zorlanırlar. Uzak mesafedeki objeleri net görebilirken, kitap okuma gibi yakın aktivitelerde bulanıklık hissederler.

Miyopi (Uzağı Net Görememe)

Miyop çocuklar, yakını rahatlıkla görebilirken uzaktaki objeleri seçmekte zorlanırlar. Özellikle okul çağında fark edilen bu durum, tahtayı net görememe gibi şikayetlerle kendini belli eder ve ilerleme gösterebilir.

Astigmatizma

Astigmatta, gözün kırma yüzeyinin düzgün olmaması nedeniyle görüntüler hem yakında hem uzakta bulanık algılanır. Bu rahatsızlık, sık sık baş ağrısı ve gözde yorgunluk hissi gibi semptomlar oluşturabilir.

Bebeklerin Göz Rengi Ne Zaman Kalıcı Hale Gelir?

Birçok ebeveynin merak ettiği konulardan biri de göz renginin ne zaman kesinleştiğidir. Göz rengi, genellikle 2 yaşına kadar değişebilir. Göz renginde değişiklikler genellikle ilk iki yıl içinde sona erer ve mavi gözler kalıcı hale gelir; açık kahverengi veya ela renklerde ise ergenlik döneminde hafifçe koyulaşma görülebilir.

Çocuklarda Görme Hangi Yaşta Ölçülebilir?

Görme seviyesi 3 yaşından itibaren ölçülebilir hale gelir. Eğer ilk kontrolde herhangi bir sorunla karşılaşılmadıysa, bir sonraki rutin göz muayenesi genellikle çocuğun 4 yaşına gelmesiyle planlanır. Ancak herhangi bir belirti ya da şüphe durumunda bu süreç beklenmeden yeniden değerlendirme yapılmalıdır. Bu yaş grubundaki çocuklarda harf veya rakam tanıma yetisi gelişmediğinden, değerlendirme sırasında semboller veya görsellerle dolu özel test kartları tercih edilir. Görme testi sırasında yeterli sonuç alınamazsa, çocuğa ev ortamında pratik yapması için "E yön kartı" verilir ve yaklaşık bir ay sonra tekrar muayene edilerek gelişim gözlemlenir. Retina muayenesi ilk kontrolde yapılmadıysa bu aşamada gerçekleştirilir.